Overal beeldschermen: televisie, computer, mobiele telefoon. Onze generatie heeft ze zien komen en weet nog hoe het daarvóór was. Bewegende beelden waren alleen te te bekijken op het witte doek. Het was nog iets bijzonders. De eerste films die ik ooit zag, zijn me daarom altijd bijgebleven.
Bij Van Dooren & Dams, de wollenstoffenfabriek aan het Korvelplein, werd elk jaar een sinterklaasfeest georganiseerd voor de kinderen van het personeel. Daar zag ik mijn eerste filmbeelden. Het feest werd gehouden in de bedrijfskantine. Die zat in een romneyloods, zo’n geprefabriceerde hal met een halfronde overkapping, rechtsachter de oude fabrikantenwoning, aan de kant van de Oerlesestraat. Er werd dan een filmoperateur ingehuurd die een 16mm projector meebracht om ons te vermaken met wat korte kinderfilms, in afwachting van de goedheiligman. Ik volgde de verrichtingen van de operateur altijd op de voet. In mijn ogen was het pure magie.
Behalve het sinterklaasfeest, was er voor ons ook een jaarlijks uitstapje. Als ik het me goed herinner, steeds aan het einde van de zomer, op de eerste woensdagmiddag van het nieuwe schooljaar. Bij de fabriekspoort aan het Korvelplein werden dan twee bussen volgeladen met kinderen, vergezeld door begeleiders die waren gerekruteerd uit het personeel. Het zal in 1960 zijn geweest, dat we vertrokken in plenzende regen. Onderweg bleef de regen met bakken uit de lucht vallen. In allerijl werd de koers verlegd van de geplande speeltuin naar de binnenstad van Den Bosch. Daar hebben we in een bioscoop, lekker droog, gekeken naar ‘Rivalen der Manege’.
Voor mij was dat de eerste keer dat ik een hele speelfilm zag, in een bioscoop, op het grote doek, in kleur bovendien, terwijl zwart-wit toen de norm was. De indruk was verpletterend. Ik moest lezen al wat ik kon, om te proberen de ondertitels bij te houden, die ik onderwijl doorfluisterde aan mijn jongere zusje dat naast mij zat. Aan het einde van de voorstelling was ik helemaal uitgewoond, maar een ervaring rijker.
De film is nooit verspreid via videocassette, optische schijf of streamingabonnement. Dat komt natuurlijk omdat het geen cinematografisch meesterwerk is. Maar de aanhouder wint. Na meer dan zestig jaar heb ik de film opnieuw bekeken. Het is alsof je een tijdcapsule openmaakt.
‘Rivalen der Manege’ is een Duitse film uit 1958. De Nederlandse distributeur liet de titel onvertaald, terwijl met ‘Manege’ natuurlijk de circuspiste wordt bedoeld. De film heeft een subplot dat kinderen aanspreekt, over een meisje dat zich verstopt tussen de hooibalen in de olifantentent, en dat wordt gered door de leeuwentemster wanneer ze haar pop gaat zoeken die tussen de tralies in de leeuwenkooi is gevallen.
Maar het eigenlijke thema van de film is de rivaliteit tussen twee mannen, om de roem als artiest en de gunst van een vrouw. Dat ging me als zevenjarige natuurlijk boven de pet. Voor de filmkeuring was het genoeg reden om de film enkel toe te laten voor ‘veertien jaar en ouder’, ook al wordt er verder alleen heel zedig in gezoend. Ondanks die filmkeuring zaten wij dus met twee busladingen Korvelse kinderen in een Bossche bioscoop.
Peter van Iersel
23 januari 2023