Vijfenzeventig jaar bevrijd. Mijn generatie, de na-oorlogse geboortegolf, kent alleen vrede. Je denkt er niet bij na. Pas als je iets dreigt te verliezen zie je hoe kostbaar het is.
Woensdag 24 oktober 1962. ’s Middags zijn we vrij van school en mijn vader neemt een halve snipperdag. Samen met mijn zusjes gaan we naar oma in Breda. Daar is het kermis, de laatste in het seizoen. Een reisje met de trein, lekker eten bij oma en een rondje over de kermis: een jaarlijkse traditie.
Als we bij oma aankomen zitten mijn ooms en tantes rond de tafel. Ze zijn druk in gesprek over wat er in de krant staat die tussen hen in ligt. Hun woorden zijn niet bedoeld voor de oren van een negenjarig jongetje. “Misschien weer oorlog, maar nu met atoombommen…”
In de krant staan luchtfoto’s die zijn genomen boven het eiland Cuba. Rusland is bezig om daar kernraketten te plaatsen waarmee ze de Verenigde Staten kunnen bestrijken. Door de korte afstand tussen Cuba en de Verenigde Staten krijgen de Amerikanen geen tijd om op zo’n aanval te reageren. John Kennedy, de president van de Verenigde Staten, heeft de Amerikaanse marine naar de zee rond Cuba gestuurd om Russische schepen die militaire spullen naar Cuba brengen tegen te houden. In het Russische leger zijn daarop alle verloven ingetrokken. President Nikita Chroesjtsjov waarschuwt de Amerikanen dat ze een zware verantwoordelijkheid op zich nemen voor de toekomst van de vrede.
Ik merk dat mijn ouders ongerust worden. Voordat we naar de kermis gaan wil mijn vader eerst de nieuwsuitzending horen. Hij is niet de enige. Op de kermis lopen veel mensen met een transistorradio tegen het oor. Zelfs de dame achter de kassa van de botsauto’s houdt zich zo op de hoogte. Ze kan mijn vader direct een update geven. Geen goed nieuws. Chroesjtsjov heeft Kennedy een telegram gestuurd. In harde woorden beschuldigt hij Amerika van piraterij op open zee, een daad van agressie die de wereld in een kernoorlog zal storten.
Mijn vader en moeder houden overleg: “Laten we maar bijtijds vertrekken. Als er nu mobilisatie wordt afgeroepen dan zitten de treinen binnen de kortste keren vol met militairen en dan komen we misschien niet meer thuis.”
Die thuisreis blijf ik me herinneren. De aankomst op het station in Tilburg, een naargeestige bouwput want de oude ‘duiventil’ is gesloopt en het nieuwe ‘kroepoekdak’ bestaat nog alleen als maquette. De busrit terug naar Korvel, door de sombere herfstavond. Ik heb veel om over na te denken. Hier is een gevaar waartegen mijn ouders me niet kunnen beschermen. Ze staan net zo machteloos als ik. Een schokkende ontdekking.
De zorgen waren terecht. We zaten akelig dicht bij een atoomoorlog. Maar Kennedy hield het hoofd koel en kwam met Chroesjtsjov tot een oplossing. Rusland verwijderde de raketten van Cuba. In ruil daarvoor haalden de Verenigde Staten hun op Rusland gerichte raketten weg uit Italië en Turkije. Aan het einde van de week nam de spanning af.
Vijfenzeventig jaar bevrijd. Laten we er zuinig op zijn.
Peter van Iersel
9 september 2019